ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΟΛΩΜΟ

Καλή μας Χρονιά!Επιτέλους τα κατάφερα να μπω...συγχωρήστε μου όποιες ατέλειες μαζί δοκιμάζουμε τις δυνάμεις μας....καλή μας δύναμη και ξεκινάμε!

Πιο πάνω είναι ο Κρητικός που σας έλεγα σε απαγγελία Λυδίας Κονιόρδου.Καλό θα 'ταν να το ακούσετε όλοι ιδιαίτερα καλό σε όσους δεν έχουν διαβάσει ακόμα το ποίημα (αν και θα'πρεπε)


Eισαγωγή στον Κρητικό: Παρακαλώ διαβάστε καλά τα εισαγωγικά ξανά και πείτε μου απορίες
ο,τιδήποτε δεν καταλαβαίνετε..

∆ Ι Ο Ν Υ Σ Ι Ο Σ Σ Ο Λ Ω Μ Ο Σ ( 1 7 9 8 – 1 8 5 7 ) Εισαγωγικά

Τα χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής

1. Η λατρεία της θρησκείας

2. Η λατρεία της πατρίδας                 Εξωτερικά

3. Η λατρεία της γυναίκας                Χαρακτηριστικά

4. Η λατρεία της φύσης

Η προσήλωση στη δηµοτική γλώσσα                Εσωτερικό Χαρακτηριστικό

Οι επιδράσεις που δέχθηκε η Επτανησιακή Σχολή :

ευρωπαϊκή λογοτεχνία

δηµοτικό τραγούδι

κρητική λογοτεχνία

ποίηση Χριστόπουλου και Βηλαρά 

Οι επιδράσεις που δέχθηκε ο Σολωµός :

(1) Ιταλικός κλασικισµός

(2) Ευρωπαϊκός ροµαντισµός και γερµανικός ιδεαλισµός

(3) ∆ηµοτικά τραγούδια

(4) Κρητική λογοτεχνία (κυρίως από τον Ερωτόκριτο του Βιντσέντζου Κορνάρου)

(5) Χριστιανική φιλολογία (ευαγγελικά και πατερικά κείµενα)

(6) Αρχαία ελληνική λογοτεχνία (στον Κρητικό διακρίνουµε κυρίως επιδράσεις της Οδύσσειας του Οµήρου)

(7) ∆ιαφωτισµός (εκεί κυρίως έχουν τη ρίζα τους οι φιλελεύθερες ιδέες του Σολωµού, οι οποίες ενισχύθηκαν µετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης)

Τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Σολωµού

Ε ξ ω τ ε ρ ι κ ά - Μ ο ρ φ ι κ ά

(1) Η αποσπασµατικότητα: Όλα τα µεγάλα ποιητικά έργα της ωριµότητας του Σολωµού έχουν µείνει ανολοκλήρωτα και έχουν τη µορφή αποσπασµάτων. (Για την ερµηνεία του γεγονότος αυτού βλ. σχολ. βιβλίο σελ.281-284)

(2) Η προσήλωσή του στη δηµοτική γλώσσα, τη γλώσσα του λαού, την οποία εµπλουτίζει µε στοιχεία του επατανησιώτικου και του κρητικού ιδιώµατος.

(3) Ο λυρισµός: εξωτερίκευση συναισθηµάτων, πλούτος σε εικόνες και σχήµατα λόγου.

(4) Οι επιδράσεις του δηµοτικού τραγουδιού στη γλώσσα (δηµοτική), στη στιχουργία (ιαµβικός 15σύλλαβος) στην τεχνική (π.χ. νόµος των τριών) και στα θέµατα (συνοµιλία του ανθρώπου µε τα άψυχα της φύσης, οι νεκροί παρουσιάζονται µε τις ιδιότητες των ζωντανών).

Ε σ ω τ ε ρ ι κ ά - Θ ε µ α τ ι κ ά :

(1) Οι ενορατικές εµπειρίες και το αποκαλυπτικό στοιχείο: Οι ήρωες των ποιηµάτων του βλέπουν συχνά οράµατα, µέσω των οποίων έρχονται σε επαφή µε τις συµπαντικές δυνάµεις και προσεγγίζουν το «θείον».

(2) Η λατρεία της φύσης: ∆εν πρόκειται για απλή θέαση της φύσης και για απλό θαυµασµό προς την οµορφιά της. Για το Σολωµό και για τους Ευρωπαίους ροµαντικούς µέσα στη φύση ενυπάρχει το θεϊκό στοιχείο, η φύση ταυτίζεται µε το Θεό. Γι’αυτό ο άνθρωπος µόνον µέσω της επαφής του µε τη φύση µπορεί να έρθει σε αρµονία µε το σύµπαν και να νιώσει το «θείον».

(3) Η πατριδολατρεία: Το στοιχείο αυτό ενισχύεται στο Σολωµό µετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης. Σε όλα σχεδόν τα µεγάλα του έργα –από το 1821 και µετά– υπάρχουν αναφορές εκτεταµένες ή µη στην Ελλάδα και στον ελληνικό εθνοαπελευθερωτικό αγώνα.

(4) Ο εξιδανικευµένος έρωτας και το θέµα της αγνότητας: Μέσα στο έργο του Σολωµού συναντούµε πάντοτε εξιδανικευµένες γυναικείες µορφές. Οι µορφές αυτές εξαγνίζονται λόγω του έρωτα που νιώθουν ή του έρωτα που εισπράττουν.

(5) Το θρησκευτικό στοιχείο: ο Σολωµός είναι βαθύτατα θρήσκευόµενος. Στο έργο του λοιπόν συναντούµε συχνά αναφορές σε στοιχεία της χριστιανικής πίστης και παράδοσης.

Τα χαρακτηριστικά του ροµαντισµού :

(1) το φανταστικό στοιχείο: Ο ροµαντισµός εµφανίζεται ως αντίδραση στον κλασικισµό, ο οποίος δίνει κεντρική θέση στη λογική. Οι ροµαντικοί καλλιτέχνες αντιθέτως προσπαθούν να απελευθερώσουν τη φαντασία. Αυτό ωστόσο δεν τους αποµακρύνει τελείως από την πραγµατικότητα, αφού στο ροµαντικό κόσµο πραγµατικότητα και φαντασία συνυπάρχουν.

(2) το συναίσθηµα: σε αντίθεση µε την κυριαρχία της λογικής και του µέτρου στην κλασικιστική τέχνη, οι ροµαντικοί δίνουν βαρύτητα στο συναίσθηµα. Μέσω της τέχνης τους αποκαλύπτουν µε πληθωρικό τρόπο κάθε εσωτερική πτυχή τους: τα πάθη, τον έρωτα, την οργή, τους φόβους, τις εµµονές και τα ψυχικά τους αδιέξοδα. Ακόµη και τα φυσικά τοπία λειτουργούν πολλές φορές ως έκφραση των συναισθηµάτων τους.

(3) το µυστηριακό και το οραµατικό στοιχείο

(4) ο εξιδανικευµένος έρωτας και οι εξιδανικευµένες γυναικείες µορφές

(5) η προσωπική εµπειρία της φύσης: ο ροµαντικός καλλιτέχνης επιθυµεί να ενωθεί µε τη φύση, διότι µέσω αυτής έρχεται σε επαφή µε το «θείον». Για τους ροµαντικούς ο θεός και η φύση ταυτίζονται. Η φύση στα έργα των ροµαντικών καλλιτεχνών (α) άλλοτε αναλαµβάνει το ρόλο της παρήγορης και έµπιστης φίλης και (β) άλλοτε λειτουργεί ως µια σκοτεινή, επικίνδυνη και εκδικητική οντότητα που εµφανίζεται ως φορέας θανάτου.

(6) ο ηρωισµός, η επαναστατικότητα και ο αγώνας για την ελευθερία. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί ροµαντικοί καλλιτέχνες λαµβάνουν µέρος ενεργά στα επαναστατικά κινήµατα της εποχής τους (π.χ. ο λόρδος Byron).

(7) η υποβλητική σκηνογραφία (νύχτα, σελήνη, δάση, νεκροταφεία κλπ) που λειτουργεί ως έκφραση του εσωτερικού κόσµου του καλλιτέχνη.

∆ Ι Ο Ν Υ Σ Ι Ο Σ     Σ Ο Λ Ω Μ Ο Σ-  Ο Κ ρ η τ ι κ ό ς 

Ιστορικό Πλαίσιο – Πηγές Έµπνευσης: Το 1821 µαζί µε την υπόλοιπη Ελλάδα εξεγείρεται και η Κρήτη. Οι επαναστάτες αρχικά σηµειώνουν κάποιες σηµαντικές επιτυχίες. Στα 1823-1824 όµως οι Τούρκοι, ενισχυµένοι και µε αιγυπτιακά στρατεύµατα, θα αντεπιτεθούν, θα καταστρέψουν πολλές κρητικές πόλεις (Μεσαρά, Σφακιά) και θα προβούν σε σφαγές. Πολλοί Κρητικοί αναγκάζονται τότε να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να καταφύγουν µε πλοιάρια στα Κύθηρα, στα Αντικύθηρα, στη ∆υτική Πελοπόννησο και στα Επτάνησα ως πρόσφυγες. Το δράµα των Κρητικών θα συγκινήσει το Σολωµό ο οποίος µάλιστα είχε ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς το θέµα αυτό λόγω της καταγωγής του: το 1669 όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν για πρώτη φορά την Κρήτη, πολλοί ντόπιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να καταφύγουν ως πρόσφυγες στα Επτάνησα. Μεταξύ αυτών ήταν και οι πρόγονοι του ποιητή, Νικόλαος και Πέτρος Σολωµός.

Λογοτεχνικό Είδος :Το κείµενο φαίνεται να συνδυάζει τρία λογοτεχνικά είδη:

το δραµατικό,

το αφηγηµατικό

και το λυρικό.

(1) Αν και δεν πρόκειται ασφαλώς για θεατρικό έργο, ο Κρητικός έχει τη µορφή δραµατικού µονολόγου: ο ήρωας µιλάει σε α΄ πρόσωπο σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, κάνοντας µάλιστα και κάποιες αποστροφές σε β΄ πρόσωπο σαν να απευθύνεται σε κάποιο υποθετικό ακροατήριο.

(2) Το ποίηµα είναι επίσης αφηγηµατικό, διότι ο αφηγητής που είναι και ο κεντρικός ήρωας, αφηγείται κάποια ιστορία.

(3) Το ποίηµα τέλος είναι και λυρικό, αφού το βάρος της αφήγησης πέφτει κυρίως στα συναισθήµατα του αφηγητή και λιγότερο στα γεγονότα. Επίσης δίνεται προτεραιότητα στον πλούτο των εκφραστικών µέσων και συνεπώς κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία της γλώσσας.

Γλώσσα:

Ο Σολωµός χρησιµοποιεί τη δηµοτική γλώσσα µε µοναδικό τρόπο, αξιοποιώντας άριστα την εκφραστική και ποιητική της δύναµη. - Απουσιάζει η γλωσσική επιτήδευση – ελάχιστες λέξεις προέρχονται από την αρχαιοπρεπή παράδοση (π.χ. εκροτούσαµε µάχη, φρενίτης, ρείθρα, ποιήσει κλπ) - Συναντούµε επίσης και τύπους που ανήκουν στο γλωσσικό ιδίωµα της Ζακύνθου και της Κρήτης (π.χ. εκοίταα, εσειότουν, πέλαο, ανεί τς αγκάλες, αλιά µου, το πλέξιµο, απιθώνω, αγρίκαα, ογλήγορα, ζαλεύουν, έκρουζε κλπ) - Πρέπει τέλος να σηµειωθεί ότι στο ποίηµα κυριαρχούν τα ρήµατα, που κάνουν το λόγο του ρωµαλέο (από τους 134 στίχους µόνον 7 δεν έχουν ρήµα. Σε πολλούς στίχους µάλιστα τα ρήµατα είναι δύο). 

Υφος :

Το ύφος είναι λυρικό και ροµαντικό µε συναισθηµατική ένταση που δεν ξεπερνά ωστόσο το µέτρο. Χαρακτηριστική είναι επίσης και η πυκνότητα του (βλ. και παραπάνω για τον κυρίαρχο ρόλο των ρηµάτων).

Στιχουργία:

• Το ποίηµα δεν είναι οργανωµένο σε στροφές

• Οι στίχοι είναι ιαµβικοί 15σύλλαβοι

• Η οµοιοκαταληξία είναι ζευγαρωτή

• Κάθε στίχος έχει ένα ολοκληρωµένο νόηµα (∆εν υπάρχουν διασκελισµοί)

• Συχνά το δεύτερο ηµιστίχιο ολοκληρώνει/συµπληρώνει το νόηµα του πρώτου

• Υπάρχουν πολλές συνιζήσεις

• Εκτός από τη συνίζηση χρησιµοποιείται συχνά η έκθλιψη (και πιο σπάνια η αφαίρεση)

• ∆εν υπάρχουν ενοχλητικές χασµωδίες

Γενικές Αφηγηµατολογικές Παρατηρήσεις :Ο αφηγητής είναι δραµατοποιηµένος, συµµετέχει στα δρώµενα ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής) και αφηγείται σε α΄ πρόσωπο (µίµηση) χρησιµοποιώντας εσωτερική εστίαση.

Η αφήγηση (ακολουθώντας το οµηρικό πρότυπο) ξεκινά i n m e d i a s r e s και διακόπτεται από αναδροµικές αφηγήσεις (αναδροµές / flash back) που µας µεταφέρουν στο παρελθόν της ιστορίας και από πρόδροµες αφηγήσεις (προλήψεις), στις οποίες δίνονται πληροφορίες για όσα ακολουθούν την κύρια αφήγηση. Αυτές οι αναχρονίες καθυστερούν την εξέλιξη των γεγονότων της κύριας αφήγησης και συνεπώς λειτουργούν ως επιβραδύνσεις. 

Οι αφηγηµατικοί τρόποι που χρησιµοποιούνται είναι:

(α) Μίµηση: Πρωτοπρόσωπη αφήγηση

∆ιάλογος (αµφίδροµος µε τους νεκρούς, µονόδροµος µε τη Φεγγαροντυµένη)

(β) Περιγραφή (του τοπίου, των προσώπων και των γεγονότων)

(γ) Εσωτερικός δραµατικός µονόλογος (σκέψεις και συναισθήµατα του αφηγητή που σχετίζονται µε πρόσωπα, γεγονότα και εµπειρίες)

(δ) Σχόλια

Τα Χρονικά Επίπεδα της Αφήγησης :

(1) Κύρια αφήγηση: πρόκειται για το παρόν της ιστορίας και καλύπτει το χρονικό διάστηµα που ξεκινά από την πάλη των ναυαγών µε τα κύµατα και ολοκληρώνεται µε την άφιξή τους στην ακρογιαλιά, όπου διαπιστώνεται ο θάνατος της κόρης.

(2) Αναδροµικές αφηγήσεις: πρόκειται για τα αποσπάσµατα που µας δίνουν πληροφορίες για το παρελθόν του ήρωα στην Κρήτη.

(3) Πρόδροµες αφηγήσεις: πρόκειται για τα αποσπάσµατα που µας δίνουν πληροφορίες για τη ζωή του ήρωα µετά την άφιξή του στη στεριά. Στην ουσία πρόκειται για το παρόν της αφήγησης.

(4) Πρόδροµη αφήγηση για την έσχατη κρίση: πρόκειται για τα γεγονότα που συµβαίνουν στο απώτατο µέλλον και υπερβαίνουν το φυσικό χρόνο. Η πρόδροµη αυτή αφήγηση καλύπτει σχεδόν ολόκληρη την ενότητα 2.

Αφού διαβάσετε - ακούσετε το κείμενο  και μετά την ανάγνωση των αντίστοιχων σελίδων του βιβλίου να απαντήσετε στις πιο κάτω ερωτήσεις:

Ερωτήσεις Γενικές

1. ( σελ. 281) Από τι χαρακτηρίζεται η ποίηση του Σολωμού και σε τι διαφέρει από

τους περισσότερους άγγλους ρομαντικούς;
2. ( 281 ) Ποιος, κατά το Σολωμό, ο προορισμός του ποιητή και ποιος ο κοινωνικός του

ρόλος;
3. ( 281-283 ) Απαριθμήστε οκτώ απόψεις σχετικές με την αποσπασματικότητα του

έργου του Σολωμού.
4. ( 283 ) Πού αναφέρονται πολλά από τα ουσιαστικά που χρησιμοποιεί ο Σολωμός και

τι αποδεικνύει αυτό;
5. ( 283-4 ) Απαριθμήστε 4 εικόνες κρυμμένων πραγμάτων που υπάρχουν στον

Κρητικό.
6. ( 284 ) Ποια η συμβολική σημασία της θάλασσας στην ποίηση του Σολωμού;
7. ( 284 ) Ποιο πρόβλημα βασάνιζε το Σολωμό; Τι τον ενδιέφερε και τι προσπαθούσε

να πετύχει;
8. ( 287 ) Από ποιες αφηγηματικές ενότητες αποτελείται ο Κρητικός;
9. ( 287 ) Σε ποια χρονικά επίπεδα αναπτύσσεται ο Κρητικός;
10. ( 288 ) Απαριθμήστε πέντε παραδείγματα από τον Κρητικό σχετικά με τη

«σύνθεση των στοιχείων ανά τρία».
11. ( 289 - 290 ) Απαριθμήστε έξι ερμηνευτικές απόψεις για τη Φεγγαροντυμένη.
12. ( 291 ) Ποια η επίδραση στον Κρητικό που ασκεί η φύση στον ήρωα;
13. ( 292 ) Από πού διαπιστώνουμε επιρροές στη σκηνοθεσία της Φεγγαροντυμένης;
14. ( 292 ) Ποιες διακειμενικές σχέσεις έχουν επισημανθεί κατά καιρούς και σε σχέση

με ποια μοτίβα;
15. ( 293 ) Ποιες βασικές ιδέες συμπυκνώνει το έργο;