ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΚΡΙΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ,ΚΩΔΙΚΑΣ ΝΕΩΝ

ΓΛΩΣΣΑ

Η σημασία της.

ü Συνιστά στοιχείο της πνευματικής συγκρότησης του ανθρώπου

Ø η σκέψη και η γλώσσα είναι
αλληλένδετες, εκφράζουν το επίπεδο της πνευματικής κατάστασης του ατόμου.

Ø είναι φορέας ιδεών και πεποιθήσεων.

Ø παρέχει τη δυνατότητα ικανοποίησης της φιλομάθειας του, η μελέτη της γλώσσας διευρύνει τους γνωστικούς ορίζοντες του.

Ø η βαθιά γνώση και ο χειρισμός της βοηθά το άτομο να αντιλαμβάνε­ται, αλλά και να εκφράζει έννοιες, στοχασμούς.

Ø συμβάλλει στην άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των ατόμων, γιατί διευρύνει τους πνευματικούς τους ορίζοντες με την ανάλυση των γλωσσικών κανόνων, που συνιστούν άσκηση των νοητικών λειτουργιών.

Ø μπορούν να εμβαθύνουν στο περιεχόμενο των λογοτεχνικών κειμένων.

Ø καθίστανται ικανά να εκφράζονται με σαφήνεια, ακριβολογία και λιτότητα, αποφεύγοντας τους ανούσιους πλατειασμούς και τις περιττές αναφορές.

Ø αναπτύσσουν τη συλλογιστική τους ικανότητα και τη δυνατότητα τους να επιχειρηματολογούν με ευκρίνεια και πειθώ.

ü Σημαντικός ο ρόλος της στην πολιτική ζωή

Ø με τη γλώσσα οι άνθρωποι εκθέτουν τις ιδεολογικές τους θέσεις, ανταλλάσσουν πολιτικές απόψεις, επιχειρηματολογούν, συναινούν σε πολιτικά ζητήματα ή διαφοροποιούνται.

Ø με την ορθή χρήση της οι πολίτες διατυπώνουν τις απόψεις τους με την αναγκαία ευκρίνεια και πειθώ.

Ø η βαθιά γνώση της βοηθά στην αποκάλυψη της δημαγωγικής πολιτικής και της λαϊκιστικής ρητορείας, που χρησιμοποιεί τη γλώσσα ως μέσο χειραγώγησης και εξαπάτησης των πολιτών.

ü Στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής

Ø η διαδικασία κοινωνικοποίησης των ατόμων στηρίζεται στη γλώσσα. Όσο πιο πλούσια σε περιεχόμενο, έκφραση σκέψεων, συναισθημάτων είναι μια γλώσσα, ανάλογη είναι και η ποιότητα της κοινωνικοποίησης.

Ø αποτελεί μέσο επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών και απόψεων.

Ø με το διάλογο τα άτομα προσεγγίζουν το ένα το άλλο, κατανοούν τις αντιτιθέμενες απόψεις τους και μπορούν να συνθέσουν τις αντιθέσεις τους. Έτσι, συνεννοούνται και επιλύουν τις διαφορές τους.

Ø η γλώσσα αποτελεί για την κάθε κοινότητα βασικό ενοποιητικό στοιχείο. Είναι ένας από τους σημαντικότερους δεσμούς που ενώνει τα μέλη της κοινωνικής ομάδας.

ü Η γλώσσα συνιστά σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας ενός λαού:

Ø μέσω αυτής (γραπτός και προφορικός λόγος) διασώζεται η πολιτιστική κληρονομιά τα γράμματα, τα ήθη, έθιμα, η λαϊκή δημιουργία μέσο της γλώσσας μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Βοηθά, έτσι, ένα λαό να συνειδητοποιήσουν την πολιτιστική και εθνική τους ταυτότητα και αποτελεί θεσμό συνοχής ενός έθνους.

Ø η γλώσσα είναι το βασικό «όχημα» μεταφοράς της συλλογικής μνήμης, της ιστορικής και της  πολιτιστικής. Η γλώσσα συνιστά σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας ενός λαού.

ü Ως μέσο έκφρασης συναισθημάτων ευνοεί την ψυχική επαφή και τη βαθύτερη επικοινωνία των ανθρώπων, γιατί:

Ø δεν εξαντλείται στην απλή μετάδοση πληροφοριών, αλλά είναι φορέας συναισθημάτων και αξιών των ατόμων ή των κοινωνικών ομάδων.

Ø αποτελεί το κύριο μέσο με το οποίο οι άνθρωποι εξωτερικεύουν τις σκέψεις ή επιθυμίες τους και εκδηλώνουν τη συμπαράσταση, τη χαρά, τη λύπη και άλλα προσωπικά συναισθήματα.

ü Ο τρόπος χρήσης του γλωσσικού κώδικα επικοινωνίας αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου:

Ø η συγκινησιακή / συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας επιμαρτυρεί τη συναισθηματική φόρτιση του πομπού.

Ø η αναφορική / λογική (δηλωτική) χροιά καταδεικνύει την ορθολογική προσέγγιση των πραγμάτων.

Ø η εικονοποιία αναδεικνύει τη δημιουργική λειτουργία της φαντασίας.

ü Σημαντική η συμβολή της στη διεθνή ζωή. Με τη γλωσσομάθεια:

Ø διευκολύνεται η απρόσκοπτη επικοινωνία των λαών. Αίρονται, έτσι, ορισμένες τεχνητές αντιθέσεις ή διαφορές μέσω της συνεννόησης και της αλληλοκατανόησης.

Ø υλοποιείται κάθε μορφή συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής.

Αίτια κρίσης της γλώσσας.

ü Η γενικότερη κρίση και δυσλειτουργία της παιδείας:

Ø ο τεχνοκρατικός, εξειδικευτικός της χαρακτήρας δε συμβάλλει στην ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια, συστατικό στοιχείο της οποίας είναι η άρτια γλωσσική κατάρτιση και η συνακόλουθη ορθή χρήση του λόγου.

Ø η κακή οργάνωση της γλωσσικής διδασκαλίας έχει ως συνέπεια ο μαθητής να μην κατανοεί γλωσσικά  στοιχεία ούτε να αφομοιώνει το γλωσσικό πλούτο των λογοτεχνικών κειμένων.

ü Τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση, στα οποία κυριαρχούν:

Ø η υποχώρηση του λόγου έναντι του ήχου και της εικόνας, που περιορίζουν το λεξιλογικό πλούτο.

Ø τα χαμηλής ποιότητας προγράμματα, που δεν εμπεριέχουν πλούσιο λόγο, ούτε αναδεικνύουν ευρύτερα πνευματικά ενδιαφέροντα.

Ø η διαφήμιση με τη συνθηματική χρήση της γλώσσας, το πλήθος των ξενικών στοιχείων, την ασυνταξία, τους κακόσχημους νεολογισμούς κ.λ.π

Ø η «υπερκατανάλωση» τηλεοπτικού θεάματος περιορίζει την ανθρώπινη επικοινωνία, την ανάγνωση βιβλίων.

ü Οι αξίες του συγχρόνου ανθρώπου, κυρίαρχο στοιχείο συνιστά η ταύτιση του «έχειν» με το «είναι».

ü Η επιδίωξη του υλικού ευδαιμονισμού συνεπάγεται την έλλειψη του ελεύθερου χρόνου και της διάθεσης για γνήσια ψυχαγωγία (π.χ. βιβλίο), που προϋποθέτει πνευματικό μόχθο.

ü Η ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων:

Ø οι σχέσεις είναι τυπικές και συμβατικές ή απλώς «οικονομικές», συνιστούν μια απρόσω­πη επικοινωνία που εξυπηρετεί μόνο τις αναγκαίες συναλλαγές.

Ø η φτωχή σε συναισθήματα επικοινωνία εκφράζεται με λεξιλογική πενία.

ü Η πολιτική ζωή:

Ø οι λαϊκίστικες, δημαγωγικές, συνθηματικές εκφράσεις, η «ξύλινη» γλώσσα που δεν παράγει προβληματισμούς, αντίθετα αναπαράγει το δογματισμό.

Ø η απουσία πολιτικού προβληματισμού δεν καλλιεργεί την έφεση για ανάγνωση πολιτικών κειμένων και βιβλίων.

ü Η τεχνολογική εξέλιξη και η επίδραση των αναπτυγμένων χωρών, κυρίως σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης έχουν ως συνέπειες:

Ø την επιβολή της ξενόγλωσσης ορολογίας για τα εισαγόμενα τεχνολογικά επιτεύγματα, μερικά από τα οποία δύσκολα αποδίδονται στην ελληνική γλώσσα.

Ø την εισβολή πολλών ξενικών γλωσσικών στοιχείων (από τα ΜΜΕ, τη διεθνική τέχνη, όπως είναι η μουσική, ο κινηματογράφος κ.λ.π.) που χρησιμοποιούνται μάλιστα στην καθημερινή επικοινωνία.

Πώς μπορεί να καλλιεργηθεί μια άρτια γλωσσικά έκφραση των νέων.

ü Η οικογένεια να:

Ø παρέχει τα κατάλληλα πνευματικά ερεθίσματα στα νεαρά μέλη της, γεγονός που θα διαδραματίσει  καθοριστικό ρόλο τις επιλογές τους.

Ø ασκεί ορθή γλωσσική αγωγή, κυρίως μέσα από τον ορθό λόγο της καθημερινής επικοινωνίας και το διάλογο.

Ø καλλιεργεί την αγάπη για το βιβλίο και όχι απλώς τη χρησιμοθηρική αντίληψη που οδηγεί στην επαγγελματική αποκατάσταση.

ü Η εκπαίδευση οφείλει να:

Ø καταστήσει γνωστή τη γλώσσα σε όλη την ιστορική της διαδρομή και να αναδείξει με ελκυστικό και προσιτό τρόπο το λεξιλογικό της πλούτο.

Ø αναβαθμίσει τα γλωσσικά μαθήματα και να επιδιώξει την ορθή διδασκαλία της γλώσσας χωρίς πνεύμα σχολαστικισμού ή τυπολατρίας, αλλά με σύγχρονους τρόπους και με συγγράμματα ανανεωμένα.

Ø δημιουργήσει ένα πνευματικό περιβάλλον που θα ευνοεί την πνευματική αναζήτηση και το διάλογο.

ü Η πολιτεία πρέπει να:

Ø εμπλουτίσει τις βιβλιοθήκες με νέα βιβλία, ικανά να προσελκύσουν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών και να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωστική διάθεση της ευρύτερης κοινωνίας.

Ø μεριμνήσει για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού μέσα από ειδικά προγράμματα, όπως αυτά της λαϊκής επιμόρφωσης, των ανοιχτών πανεπιστημίων κ.λ.π.

ü Τα ΜΜΕ επιβάλλεται να:

Ø χρησιμοποιούν ορθά τη γλώσσα στη διαδικασία σύνταξης των κειμένων και στη μετάδοση ειδήσεων. Να αποφεύγουν τον εντυπωσιοθηρικό λόγο, τις εξεζητημένες ή λαϊκίστικες εκφράσεις που λειτουργούν παραμορφωτικά στο περιεχόμενο της γλώσσας.

Ø συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα τους ειδικές εκπομπές, σχετικές με τη γλώσσα, μεταξύ αυτών και εκείνες που συνδυάζουν τη γλωσσική άσκηση με την ψυχαγωγία.

Ø περιορίσουν τις ξενόγλωσσες τηλεοπτικές σειρές ή να τις μεταγλωττίσουν.

Ø αναβαθμίσουν, γενικότερα, τα προγράμματα τους, ώστε να αναδεικνύουν πνευματικά ενδιαφέροντα και να συμβάλουν στην πνευματική καλλιέργεια του δέκτη.

ü Οι πνευματικοί άνθρωποι, ως φορείς πνευματικής ακτινοβολίας, οφείλουν να:

Ø παρέχουν πνευματικά ερεθίσματα, απαλλαγμένοι από το πνεύμα του ελιτισμού και του αναχωρητισμού.

Ø αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της γλωσσικής έκφρα­σης του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου είτε μέσω του εκπαιδευτι­κού συστήματος είτε με άλλους πνευματικούς θεσμούς.

ü Το άτομο πρέπει να:

Ø συνειδητοποιήσει την αξία της γλώσσας για την ορθή έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων και τη διατήρηση της εθνικής ταυτό­τητας. Μέσω της αυτομόρφωσης και της αξιοποίησης του ελεύθε­ρου χρόνου για ανάγνωση βιβλίων μπορεί να βελτιώσει σε σημα­ντικό βαθμό τη γλωσσική του κατάρτιση.

Ø προβεί σε νέα ιεράρχηση αξιών σύμφωνα με την οποία η πνευματική καλλιέργεια θα αποτελεί μείζονα προτεραιότητα του.

Το γλωσσικό ιδίωμα των νέων.

Χαρακτηριστικά:

ü Φτωχό και επηρεασμένο από τις ξένες γλώσσες λεξιλόγιο, πολλές στερεότυπες εκφράσεις, ασυνταξίες, συνοπτική ή και συνθηματική εκφορά, νεολογισμοί, σημασιολογικές αποκλίσεις.

Αίτια.

ü Η διγλωσσία καταδυνάστευσε για εκατόν πενήντα χρόνια τον ελληνικό λαό.

Ø Η επιβολή της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους δημιούργησε γλωσσικό χάος.

ü Στην εποχή μας κύρια πηγή πληροφόρησης θεωρείται η εικόνα.

Ø Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η διαφήμιση περιορίζουν το ρόλο της γλωσσικής επικοινωνίας.

ü Οι έφηβοι ρέπουν προς την ξενομανία.

Ø Υιοθετούν με μεγάλη ευκολία ξένα πρότυπα ζωής και κατ` επέκταση χρησιμοποιούν και ξέ­νες λέξεις αντί των αντίστοιχων ελληνικών.

ü Οι σημερινοί νέοι επιδιώκουν να διαφοροποιηθούν από τους ενηλίκους με κάθε τρόπο.

Ø Χρησιμοποιούν, ανάμεσα στ` άλλα και τη γλώσσα, για να ξεχωρίσουν.

ü Η νεολαία της εποχής μας αποφεύγει την ανάγνωση βιβλίων και εφημερίδων.

Ø Δεν πλουτίζουν το λεξιλόγιο τους ούτε βιώνουν την ελληνική γλώσσα σ` όλο της το φάσμα.

Συνέπειες.

ü Η αποδιοργάνωση της γλώσσας δεν επιτρέπει τη σαφή διατύπωση σκέψεων και συναισθημά­των.

ü Παρεμποδίζεται η επικοινωνία. Δημιουργείται σύγχυση, καθώς παρερμηνεύονται συχνά οι απόψεις των νέων.

ü Περιορίζεται κύρια ο πραγματικός, ουσιαστικός διάλογος.

ü Δεν αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα ούτε και η προσωπικότητα των ατόμων.

ü Η διάβρωση της εθνικής γλώσσας αμβλύνει την εθνική συνείδηση.

ü Διευκολύνεται η οικονομική και πολιτική εξάρτηση από άλλες χώρες.

Τρόποι αντιμετώπισης.

ü Καθοριστικός θα αποδειχθεί ο ρόλος της εκπαίδευσης.

Ø Αύξηση ωρών γλωσσικής διδασκαλίας. Διδασκαλία της γλώσσας με σύγχρονες μεθόδους. Επιμορφωτικά σεμινάρια για τους εκπαιδευτικούς.

Ø Γνωριμία των μαθητών με το εξωσχολικό βιβλίο.

Ø Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην άμβλυνση του προβλήματος.

Ø Φιλολογική επιμέλεια άρθρων-δελτίων ειδήσεων.

Ø Επιμόρφωση δημοσιογράφων-διαφημιστών. Άρθρα – εκπομπές για τη γλώσσα.

ü Οι πρωτοβουλίες της πολιτείας θα συντελέσουν στη δημιουργία της κατάλληλης υποδομής.

Ø Δημιουργία βιβλιοθηκών σ` όλα τα σχολεία της χώρας.

Ø Πολιτιστικά κέντρα για ανάλογες δραστηριότητες.

ü Η ποιότητα της ζωής μας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα του μέσου επικοινωνίας, της γλώσσας.