ΘΕΩΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

.Ι ΤΡΌΠΟΙ ΚΑΙ ΜΈΣΑ ΠΕΙΘΟΎΣ

Α Επίκληση στη λογική

1 .Τεκμήρια:

1. Παραδείγματα

2. Γεγονότα

3. Στατιστικά στοιχεία

4. Πορίσματα ερευνών

5. Αλήθειες

6. Γνωμικά

2. Επιχειρήματα

1. Παραγωγικός συλλογισμός

2. Επαγωγικός συλλογισμός

3. Αναλογικός συλλογισμός

Β Επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη

1 .Περιγραφή

2. Αφήγηση

3./ Χιούμορ ειρωνεία

4. Ποιητική γλώσσα/ σχήματα λόγου

5. Ρητορικά ερωτήματα

Γ Επίκληση στο ήθος

1. Επίκληση στο ήθος του πομπού • Προβολή της εικόνας του ως έντιμου αξιόπιστου υπεύθυνου, κλπ

2. Επίκληση στο ήθος του δέκτη • Παρακίνηση της φιλοτιμίας του δέκτη με αναφορά στην ηθική και τις αρετές του

3. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου • Προσπάθεια ηθικής μείωσης του αντιπάλου με αρνητικούς χαρακτηρισμούς για το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του

4. Επίκληση στην αυθεντία • Ενίσχυση των επιχειρημάτων με αναφορά σε ρήσεις και απόψεις

σημαντικών προσώπων

Α Επίκληση στη λογική

Όταν ο στόχος είναι η απόδειξη μιας άποψης τότε ο πομπός απευθύνεται στη σκέψη και στην κριτική ικανότητα του δέκτη χρησιμοποιώντας συλλογισμούς για να στηρίξει την άποψη του με βάση τους κανόνες της λογικής .Για να το πετύχει αυτό χρησιμοποιεί επιχειρήματα και τεκμήρια. Όταν λοιπόν διακρίνουμε στο κείμενο ένα από αυτά τα δύο, δηλαδή επιχείρημα ή τεκμήρια ή και τα δύο τότε ο πομπός επικαλείται τη λογική.

Α .ΜΕΣΑΠΕΙΘΟΥΣ .1

Α α ΤΕΚΜΗΡΙΑ:Πρόκειται για συγκεκριμένα στοιχεία που πηγάζουν από την εμπειρία και χρησιμοποιούνται για απόδειξη μιας άποψης δηλαδή για επιβεβαίωση, ενίσχυση ή συμπλήρωση των επιχειρημάτων :

Τεκμήρια μπορεί να είναι :

1. Παραδείγματα: « Πολλοί φοβούνται ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει διαστάσεις και μορφές που απειλούν τον πολιτισμό .Το προφανές παράδειγμα είναι αυτό των πυρηνικών όπλων που μπο ρούν να καταστρέψουν και την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό της ». ( Θ. Λιανός)

2.Γεγονότα: « Ο σεισμός του Μπαμ στο Ιράν, που έγινε ακριβώς ένα χρόνο πριν, προκάλεσε ολοκληρωτική καταστροφή >>

3.Στατιστικά στοιχεία « Εδώ και σαράντα χρόνια παρά την σημαντική αύξηση του πλούτου που παράγεται στον πλανήτη παρατηρήθηκε έκρηξη των ανισοτήτων :το 1960 το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στο 20% των φτωχότερων και στο 20% των πλουσιότερων ήταν 1προς 30. Σήμερα είναι 1 προς 80>>.( από τη Le Monde diplomatique)

4.Αποτελέσματα ερευνών « Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα <<Το Βήμα >>, υπάρχουν 80.000 πτυχιούχοι αυτών των ειδικοτήτων που εμπίπτουν σε μια από τις τρεις κατηγορίες που ανέφερα πιο πάνω

5. Γενικές αλήθειες: Αποτελεί κοινό τόπο ότι ζούμε στην εποχή της πληροφόρησης

6 . Αυθεντία: «O Στέφαν Bολφ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο αγγλικό Πανεπιστήμιο του Mπαθ, αποκαλεί τους νέους αυτούς Γενιά Erasmus», σύμφωνα με το πρόγραμμα φοιτητικών ανταλλαγών της E.E.».

7.Γνωμικά : Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός

Α β Επιχειρήματα :Πρόκειται για ένα συλλογισμό στον οποίο ένα συμπέρασμα απορρέει λογικά από μία δύο ή περισσότερες προτάσεις .Οι προτάσεις αυτές ονομάζονται προκείμενες .

Τα μέρη Τι είναι; Ένα παράδειγμα

ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣ Μία δύο ή περισσότερες προτάσεις Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.

που αποτελούν τη βάση του συλλογισμού Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι

και αν συνδυαστούν λογικά οδηγούν άνθρωπος.

σε μία τρίτη το, συμπέρασμα

Β ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η πρόταση που απορρέει λογικά Επομένως ο πρόεδρος των

από τις προκείμενες ΗΠΑ είναι θνητός.

Εντοπισμός του επιχειρήματος σε κείμενο

Ενώ είναι εύκολο να διακρίνουμε ένα επιχείρημα όταν μας δίνεται στην τυπική, σχηματική μορφή ,δηλ προκείμενες και συμπέρασμα ,είναι αρκετά δύσκολο να διακρίνουμε τη δομή του με ακρίβεια μέσα στο κείμενο. Αυτό συμβαίνει επειδή οι συλλογισμοί στην τυπική και σύντομη μορφή περιέχουν μόνο προτάσεις κρίσεις .Σε ένα κείμενο όμως τα επιχειρήματα έχουν ανάπτυξη ,σύνταξη και διατύπωση πολύπλοκη :Για αυτό χρειάζεται να διακρίνουμε τις προτάσεις- ιδέες που αποτελούν τα μέρη του επιχειρήματος ,από τις δευτερεύουσες ιδέες που τα εξηγούν ή τα αναλύουν.

Για παράδειγμα

Η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό από τη σκοπιά του σωφρονισμού του παραβάτη,(συμπέρασμα) που επιδιώκεται πρωταρχικά με την άσκηση συγκρατητικής επίδρασης πάνω σε εκείνον που έχει ήδη εγκληματήσει για να μην υποτροπιάσει .Γιατί ο σωφρονισμός προϋποθέτει βέβαια τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου, ( πρώτη προκείμενη) που η θανατική ποινή την καταστρέφει( δεύτερη προκείμενη).: Το επιχείρημα θα μπορούσε να δοθεί με την εξής τυπική δομή Προκείμενες: Ο σωφρονισμός προϋποθέτει τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου

Η θανατική ποινή καταστρέφει τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου

Συμπέρασμα : Επομένως, η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό από τη σκοπιά του σωφρονισμού του.

Α Είδη συλλογισμού ως προς την πορεία σκέψης

2 Α α Είδησυλλογισμού σε επιχείρημα τυπικής δομής

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ ως προς την πορεία σκέψης

1.ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ

=> ΓΕΝΙΚΟ ΕΙΔΙΚΟ : Ο συγγραφέας αρχίζει από το γενικό, το σύνολο και προχωρεί προς το ειδικό δηλαδή στα επιμέρους αποδεικτικά στοιχεία

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

• Οι ιστορικοί χρόνοι του ρήματος αναφέρονται στο παρελθόν •

Ο αόριστος είναι ιστορικός χρόνος

Άρα ο αόριστος αναφέρεται στο παρελθόν

2.ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΣ

=> ΕΙΔΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ: Ο συγγραφέας ξεκινά από το ειδικό από παραδείγματα και επιμέρους περιπτώσεις και με βάση αυτά εξάγει ένα συμπέρασμα για το σύνολο το γενικό

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

• Ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος αναφέρονται στο παρελθόν

• Οι χρόνοι αυτοί είναι οι ιστορικοί χρόνοι του ρήματος

Άρα οι ιστορικοί χρόνοι του ρήματος αναφέρονται στο παρελθόν

3. ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ

=> ΕΙΔΙΚΟ ΕΙΔΙΚΟ: Ο συγγραφέας ακολουθεί πορεία από ειδικό σε ειδικό .Με βάση μια περίπτωση εξάγει συμπέρασμα για μια ανάλογη περίπτωση .Το συμπέρασμα αυτό είναι πιθανολογικό και όχι βέβαιο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

• Ο παρατατικός είναι ιστορικός χρόνος και αναφέρεται στο παρελθόν

• Ο αόριστος είναι και αυτός ιστορικός χρόνος .

Επομένως και ο αόριστος πιθανόν να αναφέρεται στο παρελθόν

2.Α β Είδη συλλογισμού σε ολόκληρο κείμενο

Η κατανόηση της συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα σε ολόκληρο το κείμενο απαιτεί να προσέξουμε τον πρόλογο ,τους πλαγιότιτλους των παραγράφων του κυρίου θέματος και τον επίλογο .Με βάση αυτά μπορούμε να διακρίνουμε

1. Παραγωγικός Συλλογισμός: Ο συγγραφέας ακολουθεί συλλογιστική πορεία από το γενικό στο ειδικό. Στον πρόλογο θέτει το θέμα και παρουσιάζει τη βασική του άποψη. Στο κύριο μέρος αναλύει τη βασική του θέση ή παρουσιάζει την επιχειρηματολογία. Στον επίλογο αν υπάρχει επαναλαμβάνει ή συμπληρώνει την αρχική του θέση.

2. Επαγωγικός Συλλογισμός:Ο συγγραφέας ακολουθεί συλλογιστική πορεία από το ειδικό στο γενικό. Πιο συγκεκριμένα, στον πρόλογο διατυπώνει έναν προβληματισμό ή αναφέρεται σε ένα ειδικό θέμα .Στο κύριο μέρος εξετάζει διάφορες επιμέρους περιπτώσεις και με βάση αυτές εξάγει στον επίλογο το τελικό γενικό συμπέρασμα.

Α Είδη συλλογισμού : ως προς το είδος των προτάσεων

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ ως προς το είδος των προτάσεων

1.ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΟΣ

Οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις δηλ .περιέχουν κατηγόρημα ρήμα ,αντικείμενο ή κατηγορούμενο

• Τα μέρη του λόγου είναι λέξεις

• Το ουσιαστικό είναι μέρος του λόγου

• Άρα ,το ουσιαστικό είναι λέξη

2.ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ

Η μία ή και οι δύο προκείμενες είναι υποθετικές

• Αν ο πολίτης δε συμμετέχει στα κοινά η εξουσία μπορεί να αυθαιρετεί

• Σήμερα οι πολίτες αδιαφορούν για τα κοινά

• Άρα, σήμερα η εξουσία μπορεί να αυθαιρετεί.

3. ΔΙΑΖΕΥΚΤΙΚΟΣ

Η μία προκείμενη είναι διαζευκτική

Ένας συλλογισμός μπορεί να είναι παραγωγικός ή επαγωγικός ή αναλογικός .Ο συγκεκριμένος συλλογισμός του κειμένου δεν είναι ούτε επαγωγικός , ούτε αναλογικός ,Επομένως,αυτός ο συλλογισμός είναι παραγωγικός.

4.Α ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ

ΟΡΘΟΤΗΤΑ=ΑΛΗΘΕΙΑ+ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

I. Ένα επιχείρημα είναι ορθό όταν έχει :

Αλήθεια: Οι προκείμενες ισχύουν και ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα

Εγκυρότητα:Το συμπέρασμα εξάγεται λογικά από τις προκείμενες

Ορθότητα: Το επιχείρημα έχει αλήθεια και εγκυρότητα

. . Πχ Προκείμενες: Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι άνθρωπος.

Συμπέρασμα: Επομένως , ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι θνητός

Το προηγούμενο επιχείρημα είναι αληθές,εφόσον οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Επιπλέον ,το συμπέρασμα απορρέει λογικά από τις προκείμενες και επομένως το επιχείρημα είναι έγκυρο.

Εφόσον είναι και αληθές και έγκυρο είναι και ορθό.

ΙΙ Προσέχουμε κατά την αξιολόγηση

Α .Ένα επιχείρημα χαρακτηρίζεται ως ορθό όταν είναι και αληθές και έγκυρο. Αν απουσιάζει ένας από τους δύο όρους αλήθεια ή εγκυρότητα τότε δεν είναι ορθό

Στο επόμενο παράδειγμα οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και αποτελούν γενικά αποδεκτές αλήθειες .Ωστόσο, το συμπέρασμα είναι αυθαίρετο αφού δεν προκύπτει λογικά από τις προκείμενες. Επομένως το επιχείρημα δεν έχει εγκυρότητα. Επομένως , δεν είναι ορθό.

Προκείμενες:Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταργηθεί η θανατική ποινή

Η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Συμπέρασμα: Επομένως, η Ελλάδα πρέπει να επαναφέρει τη θανατική ποινή

Β Για να είναι οι προκείμενες αληθείς πρέπει να αποτελούν αντικειμενικά δεδομένα, δηλαδή καθολικά αποδεκτές αλήθειες( π.χ. η γη γυρίζει ) και όχι υποκειμενικές κρίσεις και γνώμες ( πχ η παγκοσμιοποίηση είναι καταστροφή για τους λαούς )

Προκείμενες: Όσοι δεν εργάζονται είναι τεμπέληδες .

Ο γείτονας μου δεν εργάζεται

Συμπέρασμα: Άρα, ο γείτονάς μου είναι τεμπέλης

Στο προηγούμενο επιχείρημα η πρώτη προκείμενη ,όσοι δεν εργάζονται είναι τεμπέληδες , αποτελεί αυθαίρετη προσωπική γνώμη και όχι αντικειμενικό δεδομένο αφού η απουσία εργασίας δεν οφείλεται οπωσδήποτε σε τεμπελιά αλλά πιθανόν στην ανεργία ή σε οικογενειακούς ή προσωπικούς λόγους όπως η υγεία. Στηριγμένοι επομένως σε μια αυθαίρετη υποκειμενική γνώμη θα καταλήξουμε σε ένα αυθαίρετο συμπέρασμα ή σε ένα συμπέρασμα χωρίς καθολική ισχύ .Το επιχείρημα ,επομένως,παρόλο που είναι έγκυρο δεν είναι ορθό, εφόσον η πρώτη προκείμενη δεν είναι αντικειμενικά αληθής.

ΙΙΙ Αξιολόγηση επαγωγικού συλλογισμού

Στην αξιολόγηση του επαγωγικού συλλογισμού πρέπει να προσέχουμε αν η επαγωγή είναι τέλεια, οπότε το συμπέρασμα είναι βέβαιο ή ατελές ,οπότε το συμπέρασμα έχει πιθανολογικό χαρακτήρα γιατί οδηγούμαστε σ αυτό με λογικό άλμα .Στον επαγωγικό συλλογισμό το συμπέρασμα συνήθως είναι πιθανό, καθώς θεωρούμε ότι αυτό που ισχύει για κάποιο μέρος θα ισχύει και για το β σύνολο δηλαδή και για τα υπόλοιπα μέρη του συνόλου.

Τα είδη- οι μορφές του επαγωγικού συλλογισμού

1.Γενίκευση:Στην περίπτωση αυτή ελέγχουμε αν η γενίκευση είναι επιτρεπτή και ασφαλής ή αν είναι βεβιασμένη και επισφαλής

2. Αίτιο– αποτέλεσμα

Ελέγχουμε αν υπάρχει λογική και όχι απλώς χρονολογική σχέση ανάμεσα στο αίτιο και το αποτέλεσμα. Προσέχουμε επίσης μήπως μια ειδικότερη αιτία παρουσιάζεται ως κύρια και μοναδική υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου αποτελέσματος .Τέλος εξετάζουμε αν η αιτία είναι αναγκαία και επαρκής για να προκληθεί το αποτέλεσμα .

3.Αναλογία: Στην αναλογία ελέγχουμε αν οι ομοιότητες που προβάλλονται είναι σχετικές με το θέμα και επαρκείς

Παραδείγματα αξιολόγησης συλλογισμών

1. Γιάννης είναι πολύ ευγενικός . Ο Γιάννης είναι Έλληνας .

Άρα όλοι οι Έλληνες είναι πολύ ευγενικοί .

Αξιολόγηση:Επαγωγικός συλλογισμός, με γενίκευση ,ατελής επαγωγή, η γενίκευση είναι βεβιασμένη και μας οδηγεί με λογικό άλμα σε συμπέρασμα μη ασφαλές.

2.Στη χώρα α παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες. Στη χώρα β παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες .Στη χώρα γ παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

Οι χώρες α ,β, γ είναι οι χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου .

Άρα στις χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες. Αξιολόγηση:Επαγωγικός συλλογισμός με γενίκευση, η τέλεια γενίκευση μας οδηγεί σε ασφαλές συμπέρασμα.

3. Όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας οφείλονται αποκλειστικά στη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας .

Αξιολόγηση: Επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο και αποτέλεσμα,ατελής επαγωγή. Μια ειδικότερη αιτία η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας παρουσιάζεται ως η κύρια και μοναδική αιτία όλων των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας. Υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου αποτελέσματος

4. Η χρήση ναρκωτικών οδηγεί στο θάνατο

Αξιολόγηση:Επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο και αποτέλεσμα,ατελής επαγωγή

Στο παράδειγμα η αιτία η χρήση ναρκωτικών είναι δυνατό να οδηγήσει στο θάνατο είναι επαρκής αιτία αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο (μη αναγκαία αιτία για την πρόκληση του αποτελέσματος.)

Β Επίκληση στο συναίσθημα

Ο πομπός επιδιώκει σε ορισμένες περιπτώσεις που η λογική κρίνεται ανεπαρκής να διεγείρει στην ψυχή του δέκτη κάποια επιθυμητά συναισθήματα όπως φόβο, ανησυχία, ενθουσιασμό, προσδοκία αισιοδοξία, μίσος συμπάθεια, χαρά ,ενοχή ντροπή κλπ που θα τον παροτρύνουν σε μια ενέργεια ή θα τον αποθαρρύνουν από μια άλλη

Μέσα επίκλησης στο συναίσθημα

1. Περιγραφή 2. Αφήγηση 3. Χιούμορ 4. Ειρωνεία 5. Ποιητική γλώσσα 6 Ρητορικά ερωτήματα

1.Περιγραφή ή αφήγηση:Η περιγραφή και η αφήγηση κινητοποιούν τη φαντασία του δέκτη και διεγείρουν συναισθήματα θετικά (ενθουσιασμός ,ευχαρίστηση κλπ) ή αρνητικά (αποστροφή ,απέχθεια ,δυσαρέσκεια ,αγανάκτηση, οργή . .). κλπ . Πχ Ο πολιτικός περιγράφει παραστατικά την έκταση τον παλμό και τη συμμετοχή μιας πολιτικής συγκέντρωσης του κόμματος του για να προκαλέσει αυτοπεποίθηση στους οπαδούς του ανησυχία και ανασφάλεια στους πολιτικούς αντιπάλους.

2. Χιούμορ : Το χιούμορ πνευματώδης αστεϊσμός δημιουργεί ευχάριστη ατμόσφαιρα κεντρίζει την προσοχή και καθιστά το ακροατήριο ευνοϊκό προς τον ομιλητή .. Πχ Ο καθηγητής στην τάξη αντιμετωπίζει με χιούμορ μια μικρή παρεκτροπή κάποιου μαθητή για να εκτονώσει την ένταση και να εξασφαλίσει θετικό κλίμα

3.Ειρωνεία: Η ειρωνική αντιμετώπιση όταν είναι διακριτική λεπτή και δεν ενοχλεί συμβάλλει στην υποτίμηση του αντιπάλου. Επειδή ο δέκτης έχει την τάση να συμμερίζεται την περιπαιχτική διάθεση χωρίς να το αντιλαμβάνεται συμμερίζεται και την άποψη που εκφράζει . .. Πχ « Ο πολιτικός της αντιπολίτευσης αναφέρεται περιπαιχτικά στο τεράστιο έργο της κυβέρνησης και στην εμπειρία των στελεχών της για να αποκαλύψει την απουσία έργου και την απειρία .Το κοινό γελά επιδοκιμάζει τη σκωπτική διάθεση του ομιλητή και τον υπαινιγμό του.

4. Ποιητική γλώσσα:( Ο ποιητικός λόγος με τα πολλά σχήματα μεταφορές ,παρομοιώσεις εικόνες κλπ είναι συγκινησιακά φορτισμένοςλόγος . . Πχ Σε εθνική εορτή ο ομιλητής χρησιμοποιεί ποιητικές εκφράσεις για να διεγείρει την περηφάνια και το θαυμασμό για τα ηρωικά κατορθώματα των προγόνων « Αισθάνομαι τον εαυτόν μου ισχνόφωνον προκειμένου να εκφράσω από της θέσεως αυτής τον δίκαιον εθνικόν έπαινον προς τους τιμίους συμπολίτας μας οι οποίοι έδωσαν το δυναμικόν παρόν εις το προσκλητήριον της Ελευθερίας και του αγνού Πατριωτισμού».

5. Ρητορικά ερωτήματα:Οι ρητορικές ερωτήσεις επιδιώκουν να αφυπνίσουν και να ταρακουνήσουν το δέκτη από τον εφησυχασμό του καθώς διεγείρουν το ενδιαφέρον του και τον δεσμεύουν να συμφωνήσει εφόσον οι απαντήσεις είναι δεδομένες . Πχ Ο αρθρογράφος με ρητορικές ερωτήσεις προσπαθεί να αφυπνίσει τον εφησυχασμένο και ανυποψίαστο αναγνώστη διεγείροντας συναισθήματα ανησυχίας και φόβου για τους πιθανούς κινδύνους της ανεξέλεγκτης επιστημονικής ανάπτυξης στον τομέα της Γενετικής « Ποιος θα καθορίσει πού αρχίζουν και πού τελειώνουν τα όρια της ανθρώπινης παρεμβάσεως στο έργο της Φύσης Αν αύριο τροποποιήσουμε το γονίδιο της νόσου Αλτσχάιμερ γιατί μεθαύριο δε θα παρέμβουμε στο γονίδιο του ύψους του χρώματος των ματιών ή της ότι κι αν σημαίνει αυτό ευφυίας ζωντανεύοντας τους χειρότερους εφιάλτες που νομίζαμε ότι είχαμε οριστικά ξορκίσει (από την Καθημερινή)

Γ Επίκληση στο ήθος

Γ 1.Επίκληση στο ήθος του πομπού :Η πειστικότητα των απόψεωντουπομπού δεν εξαρτάται μόνο από τη σχέση τους με την αλήθεια και την πραγματικότητα αλλά και από την εντύπωση που θα προξενήσει στο δέκτη ο ίδιος ως προσωπικότητα Για αυτό το λόγο πολλές φορές ο πομπός αυτοπροβάλλεται θετικά παρουσιάζει δηλαδή τον εαυτό του ως συνεπή καλοπροαίρετο σοβαρό και υπεύθυνο, ώστε να ενισχύσει την αξιοπιστία των απόψεων του .Το κοινό πιστεύει πιο εύκολα αυτούς που εμπιστεύεται πολλές φορές μάλιστα άκριτα ενώ είναι καχύποπτο και δύσπιστο απέναντι σε όσους θεωρεί αναξιόπιστους .

Παράδειγμα : Εγώ λοιπόν πρώτα αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία εξαιτίας των συμφορών του πατέρα μου και της πόλης πάντρεψα τις δύο αδερφές μου αφού έδωσα στην καθεμιά τους προίκα .Με τον αδερφό μου έτσι μοίρασα την πατρική περιουσία ώστε εκείνος να ομολογεί ότι έχει περισσότερα από μένα από την πατρική περιουσία Και σε σχέση με όλους τους άλλους έχω ζήσει έτσι ώστε να μην έχω δώσει καμιά αφορμή παραπόνου εναντίον μου ποτέ ως τώρα ούτε σε έναν από τους συμπολίτες ( απόσπασμα από τον Υπέρ Μαντιθέου λόγο του Λυσία) Ο ομιλητής αναφέρει τη στάση του σε πλευρές της ιδιωτικής του ζωή που αποδεικνύουν το ήθος του( ανιδιοτελής, αφιλοχήματος, υπεύθυνος, φιλήσυχος, καλός οικογενειάρχης)

Μέσα επίκλησης στο ήθος του πομπού

• Αυτοπροβολή: θετικοί χαρακτηρισμοί με συχνή χρήση α ενικού προσώπου

• Αναφορά σε ενέργειες ή συμπεριφορές του στην ιδιωτική ή δημόσια ζωή που αποδεικνύουν και προβάλλουν το ήθος του

• Προβολή της προσωπικότητας του και των αρχών ή της ιδεολογίας του

• Αξιόπιστος λόγος

Περιπτώσεις κατάχρησης της επίκλησης στο ήθος του πομπού : Η αυτοπροβολή όταν υπερβαίνει κάποια όρια αποκαλύπτει τις προθέσεις του πομπού και αναδεικνύει σκοπιμότητα Ο πομπός τότε χάνει την αξιοπιστία του και ο δέκτης γίνεται καχύποπτος και δύσπιστος

2. Γ Επίκληση στο ήθος του δέκτη:

Ο πομπός ομιλητής αρθρογράφος κλπ επιχειρεί να κεντρίσει τη φιλοτιμία του δέκτη και να τον κάνει να αισθανθεί την ευθύνη που έχει απέναντι σε όσα του προβάλλονται ώστε να προβεί τελικά σε κατάλληλες συμπεριφορές και ενέργειες

Παράδειγμα : Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν Διατηρήστε μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας( Αριστ Μάνεσης Συνταγματική Θεωρία και Πράξη)

Μέσα επίκλησης στο ήθος του δέκτη :

Άμεσος ή έμμεσος αξιολογικός χαρακτηρισμός ο οποίος τονίζει τις αρετές της προσωπικότητας του δέκτη επιδιώκοντας να τον ωθήσει να προσπαθήσει να τις αποδείξει με τη στάση του . .Πχ Ο δημοκρατικός πολίτης… θα συμφωνούσε μαζί μου ότι . . Πχ Το σημαντικό είναι να διατηρήσετε τις αρχές σας και να μην ενδώσετε…

Επισήμανση: άμεσα και με την επίκληση στο συναίσθημα αφού ο πομπός προσπαθεί να διεγείρει στο δέκτη θετικά συναισθήματα για τον εαυτό του και να κεντρίσει τη φιλοτιμία του

3. Γ Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου :Κάποιες φορές που ο πομπός βρίσκεται σε αδυναμία να στηρίξει με επιχειρήματα τις απόψεις του ή να ανασκευάσει τεκμηριωμένα τις απόψεις του αντιπάλου προσπαθεί να μειώσει ηθικά τον αντίπαλο, ώστε να εξουδετερώσει την πειστικότητα των επιχειρημάτων του Για αυτό καταφεύγει σε αρνητικούς χαρακτηρισμούς που αναφέρονται στην προσωπική ή δημόσια ζωή του αντιπάλου .Προσπαθεί δηλαδή να παρουσιάσει τον αντίπαλο ως κακοπροαίρετο ανεύθυνο,ανειλικρινή ,ασυνεπή και τελικά αναξιόπιστο.

Παράδειγμα :Η κυβέρνηση και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός είναι πλέον αναξιόπιστοι Άλλα υποστήριζαν ως αντιπολίτευση και άλλα πράττουν ως κυβέρνηση. Ξέχασαν γρήγορα τις υποσχέσεις που αφειδώς έδιναν και με την πολιτική τους οδηγούν τον τόπο σε αδιέξοδο... Οι προγραμματικές τους διακηρύξεις ήταν τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα... ( απόσπασμα από πολιτική ομιλία )Ο πομπός που μάλλον ανήκει στο χώρο της αντιπολίτευσης επιτίθεται με αρνητικούς χαρακτηρισμούς στην αξιοπιστία των ανθρώπων του κυβερνώντος κόμματος τονίζει την ασυνέπεια :Άλλα υποστήριζαν ως αντιπολίτευση και άλλα πράττουν ως κυβέρνηση την ανευθυνότητα οδηγούν τον τόπο σε αδιέξοδο και την ανειλικρίνεια, τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα

Μέσα επίθεσης στο ήθος του αντιπάλου:

Αρνητική κριτική στο χαρακτήρα και τη ζωή του αντιπάλου

Περιπτώσεις κατάχρησης ,αθέμιτη επίθεση στην ιδιωτική ζωή. Όταν η επίθεση στο χαρακτήρα και τη ζωή του αντιπάλου καταλήγει σε λασπολογία, συκοφαντία και αποβλέπει στη δυσφήμιση, αποκαλύπτει την αδυναμία του πομπού να στηρίξει τις απόψεις του με λογικό τρόπο και την κακοπροαίρετη διάθεσή του

4. Γ Επίκληση στην αυθεντία :Πολύ συχνά στο λόγο συναντάμε αναφορές σε γνώμες και ρήσεις σημαντικών προσώπων από το χώρο της επιστήμης της διανόησης και του πολιτισμού που χρησιμοποιούνται ως ενίσχυση των απόψεων του πομπού .Αρκετά συχνά μάλιστα πρόκειται για λόγια αρχαίων σοφών Η αναφορά σε τέτοια πρόσωπα που αποτελούν αυθεντίες στο χώρο τους και έχουν καθολική αναγνώριση δηλώνει την ευρυμάθεια του πομπού και παράλληλα καθιστά δυσχερή τη θέση του δέκτη. Και αυτό «γιατί αν τολμήσει να αμφιβάλλει βρίσκεται μπροστά στην ανυπέρβλητη δυσκολία να αμφισβητήσει μόνος εκφοβιστικές στο μέγεθος τους διάνοιες ή την ίδια την Επιστήμη» Α. Φραγκουδάκη :Έκθεση Έκφραση για τη Γ Λυκείου ΟΕΔΒ Παράδειγμα :Και θυμίστε της ότι ο Περικλής είχε πει στον Επιτάφιο όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι όχι φιλήσυχος αλλά άχρηστος αχρείος πολίτης .Και μη ξεχνάτε στις σημερινές δύσκολες για την Πατρίδα μας και το Λαό μας περιστάσεις τα ποιητή και θέλω μ' αυτά να σας αποχαιρετήσω θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία (Αρ .Μάνεσης)

Μέσα επίκλησης στην αυθεντία

 Γνώμες ειδικών επιστημόνων

 Απόψεις ανθρώπων των γραμμάτων και του πολιτισμού

 Ρήσεις αρχαίων σοφών

 Γνωμικά αποφθέγματα

Περιπτώσεις κατάχρησης της επίκλησης στην αυθεντία :

1. Προσπάθεια υποκατάστασης επιχειρημάτων με συνεχείς αναφορές σε απόψεις και λόγια σοφών. Η τακτική αυτή δηλώνει αδυναμία προσωπικής επιχειρηματολογίας προσπάθεια εντυπωσιασμού και δέσμευσης του δέκτη εφόσον το μέγεθος της αυθεντίας λειτουργεί εκφοβιστικά πάνω στην κρίση του.

2.Αναφορά σε πρόσωπο που είναι αυθεντία σε θέμα διαφορετικό από αυτό για το οποίο χρησιμοποιείται. Ο δέκτης αδυνατεί να διακρίνει τη διαφορά εξαπατάται και λαμβάνει τις απόψεις αυτές ως απόψεις ειδικού.