ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΗΓΗΜΑ

Το διήγημα

Ο όρος “διήγημα” προσδιορίζει ένα ιδιαίτερο είδος του αφηγηματικού πεζού λόγου. Είναι μια σύντομη αφήγηση γεγονότων με αρχή μέση και τέλος, συνήθως μιας ιστορίας πρωτότυπης, αλλά πραγματικής. Πόσο όμως ή έκταση αποτελεί κριτήριο; Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως διήγημα κάθε αφήγηση που είναι συντομότερη από το μυθιστόρημα; Πρέπει να έχει συντομία, αλλά είναι ανώφελο να το περιορίσουμε σε συγκεκριμένες διαστάσεις. Επειδή δεν μπορεί να υπάρξει σαφής ορισμός, μπορούμε να δούμε τα χαρακτηριστικά του σε αντίθεση προς το μυθιστόρημα:

Α). Σμίκρυνση: στον κόσμο του διηγήματος υπάρχει σμίκρυνση πραγμάτων, γενικότερα όλων των στοιχείων της αφηγηματικής γλώσσας. Λίγο στο διήγημα / πολύ στο μυθιστόρημα. Η σμίκρυνση δεν αφορά βέβαια μόνο την έκταση, αλλά κυρίως το εσωτερικό του διηγήματος. Το διήγημα περιστρέφεται συνήθως γύρω από ένα πρόσωπο ή επεισόδιο, ενώ το μυθιστόρημα γύρω από πολλά. Το διήγημα είναι το απλό, ενώ το μυθιστόρημα το σύνθετο.

Β). Το αυτοβιογραφικό στοιχείο εμφανίζεται πολύ περισσότερο στο διήγημα και λιγότερο στο μυθιστόρημα. Το φανταστικό στοιχείο συνήθως απουσιάζει από το διήγημα

Γενικότερα, το (κλασικό τουλάχιστον) διήγημα οφείλει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά, τα οποία και πρέπει να τα επισημαίνουμε διαβάζοντάς το:

1. Ένα κυρίαρχο στοιχείο πλαίσιο (τόπο και χρόνο)
2. Τους κύριους χαρακτήρες. Ο διηγηματογράφος, σε αντίθεση με το μυθιστοριογράφο, δε διαθέτει ούτε το χώρο ούτε το χρόνο, για να επιχειρήσει λεπτομερειακή ανάπτυξη του χαρακτήρα ή να δείξει μια σταδιακή αλλαγή του. Αποκαλύπτει μόνο τη φύση του όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από τα περιστατικά που εκτυλίσσονται στο διήγημα. Ακόμα και η ακμή του διηγήματος με δυσκολία φτάνει τα μεγάλα μυθιστορήματα, όσον αφορά την απεικόνιση της πολυπλοκότητας και ευρύτητας πολλών ανθρωπίνων εμπειριών. Η σπουδαιότητα όμως δε συνδέεται με τον όγκο.
3. Μια αλληλουχία περιστατικών που διαμορφώνουν την πλοκή.
4. Αφήνει μια ενιαία εντύπωση. Συνεπώς κάθε λεπτομέρεια πρέπει να συμβάλλει στην εντύπωση που σκοπεύει να δώσει ο συγγραφέας με την ιστορία του .Τα ολισθήματα και οι χαλαρότητες μπορεί να αποδειχτούν καταστροφικά για ένα μικρό και σφιχτοδεμένο κείμενο. Αυτή η εντύπωση πρέπει να δημιουργείται στην αρχική πρόταση και να αναπτύσσεται σε όλη την ιστορία. Ο συγγραφέας αρχίζοντας να γράφει ένα διήγημα συνήθως γνωρίζει και την τελευταία του φράση. Ο αναγνώστης για να συλλάβει την ενιαία αυτή εντύπωση πρέπει να διαβάσει το διήγημα μονοκόμματα, κάτι που δεν μπορεί να κάνει με το μυθιστόρημα.
5. Μια αισθητή κλιμάκωση. Όλα τα συμβάντα στο διήγημα πρέπει να οδηγούν σταδιακά στην κορύφωση, στο ανώτατο σημείο ενδιαφέροντος και συγκίνησης. Συνήθως η στιγμή της κορύφωσης, της κρίσης, συμπίπτει με το τέλος του διηγήματος, γι’ αυτό και από πολλά διηγήματα λείπει ο επίλογος .