ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ

(Το αμάρτημα της μητρός μου)

Γνωρίσματα της αφήγησης : η πλοκή είναι ιδιαίτερα τεχνική. Καθώς ο Βιζυηνός απομακρύνεται από την απλή ηθογραφία η οποία επηρεασμένη από την λαογραφία καταγράφει την ζωή στην ύπαιθρο, συχνά με ειδυλλιακό τρόπο, η σύνθετη διαμόρφωση της πλοκής (είδος εστίασης, χρόνος, πλοκή-λύση μυστηρίου) τον απομακρύνει τόσο από άλλους ηθογράφους όσο και από τις παλιότερες ιστοριογραφικές αφηγήσεις (π.χ. Λουκής Λάρας). Από το τίτλο ακόμη συνήθως ο Βιζυηνός εισάγει την έννοια του αινίγματος. Ο τίτλος θα μπορούσε να είναι ένα ερώτημα προς απάντηση, ένα μυστήριο προς επίλυση. [ (Ποίο ήτο) «το αμάρτημα της μητρός μου» (;), «Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου» (;), (Ποιαι ήσαν) «αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» (;) ]. Πράγματι το αίνιγμα επιλύεται με την σταδιακή αποδέσμευση πληροφοριών από τον αφηγητή, ο οποίος δεν καταθέτει εξαρχής όλες τις πληροφορίες που γνωρίζει αλλά τμηματικά. Στο «Αμάρτημα» υποβοηθά σε αυτό και ο χρόνος της ιστορίας-28 χρόνια. Έτσι ο αφηγηματικός χρόνος οργανώνεται με αναδρομές αλλά και στο γραμμικό πέρασμά του με παραλείψεις και περιλήψεις. Η αφήγηση είναι μεταγενέστερη των γεγονότων και βασίζεται στο κλασικό σχήμα : αρχική κατάσταση (δέση), ανατροπή της (με την κορύφωση), νέα κατάσταση (λύση).

Το είδος της πλοκής (πλοκή-αίνιγμα) επιβάλλει και το είδος του αφηγητή αποκλείοντας τον τριτοπρόσωπο παντογνώστη αφηγητή και καταλήγοντας στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση και την εσωτερική εστίαση. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση διαφαίνεται ήδη από τον τίτλο. Η εσωτερική εστίαση είναι συγχρονική δηλ. ταυτόχρονη με τα γεγονότα, πληροφορεί μόνο για τη στιγμή της δράσης και δεν υπεισέρχεται η προοπτική του ώριμου αφηγητή. Η διφυία της αφήγησης είναι ιδιάζουσα σε σχέση με αυτήν στο «Όνειρο στο κύμα». Εκεί η χρονική απόσταση ανάμεσα στον αφηγητή-ήρωα-βοσκό και τον ώριμο αφηγητή-δικηγόρο ήταν σταθερή. Στο «Αμάρτημα» η διάρκεια του χρόνου της ιστορίας, τα 28 έτη, οδηγούν σε μεταβλητή εσωτερική εστίαση αφού το παιδί μεγαλώνει, βιώνει νέα γεγονότα, τα κατανοεί καλύτερα αλλά και μαθαίνει την αλήθεια. Έτσι, υπάρχει και σταδιακή αποδέσμευση πληροφοριών ενώ αναγνώστης και αφηγητής-παιδί βρίσκονται στην ίδια πλάνη και πληροφορούνται την αλήθεια ταυτόχρονα. Αν και η εστίαση παραμένει εσωτερική είναι μεταβλητή και επειδή η προοπτική μεταφέρεται από το γιό στη μάνα στην αποκαλυπτική εγκιβωτισμένη αφήγηση. Η εστίαση της μάνας παραμένει αμετάβλητη. Η πλάνη, η εξαπάτηση ήρωα-αφηγητή και αναγνώστη αποτελεί ένα άλλο στοιχείο της τεχνικής του Βιζυηνού και δημιουργεί μια αμφισημία, μια σχετικότητα, μια διπλή αλήθεια η οποία, όπως στα αστυνομικά έργα, αποκαλύπτεται προς το τέλος του έργου.

Ένα ακόμη γνώρισμα της τεχνικής του Βιζυηνού είναι η πλαστικότητα των χαρακτήρων. Αντλώντας από τα βιώματά του και τις οικογενειακές του τραγικές μνήμες ο Βιζυηνός διαπλάθει ολοκληρωμένους χαρακτήρες που μέσω της σύνθετης πλοκής αναπαριστώνται να βιώνουν την τραγικότητα και το ανθρώπινο δράμα. Σημαντικό επίσης χαρακτηριστικό είναι η ψυχογράφηση ηρώων, γεγονός που απομακρύνει τον Βιζυηνό από την απλή ηθογραφία. Το στοιχείο αυτό μπορεί να αποδοθεί στην επίδραση των σπουδών του στην ψυχολογία. Ο Βιζυηνός διεισδύει στην ψυχή των ηρώων του, φωτίζει τα βαθύτερα συναισθήματα και τα κίνητρα των πράξεών τους.

Στο «Αμάρτημα» την αφήγηση διέπουν αντιθετικά ζεύγη : ενικός –πληθυντικός (η μήτηρ-ημείς, Αννιώ-ημείς), κορίτσι-αγόρια, νεκρός πατέρας-ζωντανοί οι υπόλοιποι επομένως θάνατος-ζωή. Το τελευταίο δίπολο επηρεάζει ολόκληρη την αφήγηση, καθώς η ζωή όλης της οικογένειας σκιάζεται από έναν φανερό (του πατέρα) και έναν αφανή (της Αννιώς) θάνατο.

Οι περιγραφές του Βιζυηνού δεν είναι όπως αυτές του Παπαδιαμάντη ούτε τόσο εκτενείς και κυρίως δεν επικεντρώνονται στη φύση. Ο Βιζυηνός παραμένει ανθρωποκεντρικός και δεν τρέφει τον παπαδιαμαντικό έρωτα για τη φύση. Ωστόσο και εδώ, όπως και στον Παπαδιαμάντη, οι περιγραφές δεν είναι διακοσμητικές αλλά αποτελούν οργανικά μέρη της αφήγησης : συμπληρώνουν αφηγηματικά κενά, δημιουργούν αντιθέσεις, εντείνουν την δραματικότητα.