ενεργητικη - παθητικη συνταξη

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ-ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

Ενεργητική σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικής φωνής. Δίνεται έμφαση στο υποκείμενο που ενεργεί, και το γραμματικό υποκείμενο στη σύνταξη αυτή συμπίπτει με το λογικό υποκείμενο. Το νόημα είναι συγκεκριμένο και σαφές.

π.χ. Ο Υπουργός όρισε το Γενικό Γραμματέα του υπουργείου του.

Παθητική σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα της πρότασης είναι παθητικής φωνής. Ο εμπρόθετος προσδιορισμός που εκφέρεται με την πρόθεση από και αιτιατική λέγεται ποιητικό αίτιο. Δίνεται έμφαση στην πράξη του υποκειμένου, στο γεγονός, και το λογικό υποκείμενο δηλώνεται έμμεσα, δηλαδή με το ποιητικό αίτιο. Το νόημα γίνεται γενικό, αόριστο, ασαφές αλλά αποκτά ποικιλία η πλοκή του λόγου.

π.χ. Ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου ορίστηκε από τον Υπουργό.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ	ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Τονίζεται το υποκείμενο του μεταβατικού ρήματος, με άλλα λόγια το πρόσωπο ή το πράγμα που δρα.	Τονίζεται η δράση που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο, το οποίο είτε διατηρείται είτε παραλείπεται.

Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν:

α) εννοείται εύκολα,

β) είναι άγνωστο,

γ) δεν θέλουμε να το δηλώσουμε.

Στο παράδειγμα «ένας φοιτητής δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη», ο ομιλητής ή δεν ήξερε το δολοφόνο ή σκόπιμα το αποσιώπησε.

Είναι δυνατή η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική ή το αντίστροφο.

·         Η θεοποίηση του χρήματος παραλύει τις ηθικές αντιστάσεις και πυροδοτεί την κοινωνική παθογένεια.

·         Οι  ηθικές  αντιστάσεις  παραλύονται  από  τη  θεοποίηση  του  χρήματος  και πυροδοτείται η κοινωνική παθογένεια.

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ		ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
1. Το αντικείμενου του μονόπτωτου μεταβατικού ρήματος π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.	→	Υποκείμενο του παθητικού ρήματος Το χωράφι οργώνεται από το γεωργό.
2. Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος π.χ. Ο υπουργός υπέγραψε την απόφαση.	→	Ποιητικό αίτιο του παθητικού Η απόφαση υπογράφτηκε από τον υπουργό.
3. Το ρήμα της ενεργητικής φωνής	→	Παθητικής φωνής στον ίδιο χρόνο ***
4. Αν το ενεργητικό ρήμα είναι δίπτωτο π.χ. Το σχολείο του έδωσε βραβείο.	→	Το έμμεσο αντικείμενο συνήθως διατηρείται, μπορεί όμως να γίνει εμπρόθετο. Του δόθηκε βραβείο από το σχολείο.
5. Αν το ενεργητικό ρήμα παίρνει δύο αιτιατικές, τη μία αντικείμενο και την άλλη κατηγορούμενο αντικειμένου π.χ. Οι πολίτες εξέλεξαν τον Χ βουλευτή	→	Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού σε πτώση ονομαστική, ενώ το κατηγορούμενο αντικειμένου γίνεται κατηγορούμενο υποκειμένου σε πτώση ονομαστική Ο Χ εκλέχθηκε από τους πολίτες βουλευτής
Σημείωση: Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή (αποθετικά) αντικαθίστανται από συνώνυμο ή περίφραση, το ένα μέρος της οποίας προέρχεται από το θέμα του ρήματος. π.χ. Οι πολίτες πρέπει να σέβονται τους δημοκρατικούς θεσμούς Οι δημοκρατικοί θεσμοί πρέπει να γίνονται σεβαστοί από τους πολίτες.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Η επιλογή του ρηματικού προσώπου είναι καθοριστική και συνδέεται άρρηκτα με το σκοπό της σύνταξης και το είδος του κειμένου που διαβάζουμε. αναλυτικότερα:

·         α’  ενικό: προσδίδει στο κείμενο προσωπικό, εξομολογητικό τόνο/εκφράζει προσωπικές   εκτιμήσεις με τη χρήση του το ύφος του κειμένου αποκτά αμεσότητα, εκφράζεται οικειότητα/οι σκέψεις προβάλλονται εντονότερα και εναργέστερα στον αναγνώστη.

·         β’ ενικό: προσδίδει αμεσότητα και οικειότητα στο λόγο/χρησιμεύει για να γίνει ο λόγος πιο πειστικός.

·         γ’ ενικό: καθιστά το μήνυμα γενικόλογο/προσδίδει καθολικό κύρος/αποφεύγει την άμεση  αναφορά, καθιστώντας το μήνυμα υπαινικτικό/αποστασιοποιεί το συγγραφέα από τη συμμετοχή και τον καθιστά αντικειμενικό παρατηρητή/οι επισημάνσεις του φαίνονται αναμφισβήτητες, γενικώς αποδεκτές.

·         α’ πληθυντικό: η χρήση του αποπνέει  συλλογικότητα, ενώ ο λόγος αποκτά αμεσότητα/ο  συγγραφέας μετέχει/συγγραφέας και αναγνώστης έχουν κοινή οπτική γωνία-δημιουργείται μια αίσθηση οικειότητας (αμεσότητα) ανάμεσα στον πομπό και στο δέκτη/απόδοση  συλλογικής  ευθύνης/τονίζεται η ανάγκη για δραστηριοποίηση των αρμόδιων φορέων.

·         β’ πληθυντικό: προσδίδει ζωντάνια στο λόγο/συναισθηματική προσέγγιση.

·         γ’ πληθυντικό: αντικειμενικότητα.